5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında bir fikri ürünün eser olarak kabul edilip hukuki korumadan yararlanabilmesi için belirli koşulları taşıması gerekmektedir. Bu koşullar eserin özgünlüğü, şekillenmiş olması, ve hukuka uygunluğu gibi temel unsurlara dayanır. Aşağıda, bir ürünün FSEK kapsamında korunabilmesi için aranan başlıca koşullar detaylı şekilde açıklanmıştır:
1. Fikri Çabanın Ürünü Olma
Eser, insanın zihinsel ve yaratıcı emeğiyle ortaya konulmuş olmalıdır.
- Açıklama: Eser, doğal bir olgu veya tesadüfi bir olayın sonucu olmamalı; sahibinin fikri emeği sonucu oluşturulmuş olmalıdır.
- Örnek: Doğada kendiliğinden oluşan bir taş formu değil, sanatçının o taşı işleyerek bir heykel haline getirdiği ürün eser olarak kabul edilir.
2. Şekillenmiş (Somutlaşmış) Olma
Eserin koruma kapsamına alınabilmesi için soyut bir fikirden öte, somut bir biçimde ifade edilmiş olması gerekir. Sadece fikirler değil, o fikrin dış dünyada somut bir ürün olarak ifade edilmesi korunur.
- Açıklama: Fikir aşamasındaki bir proje değil, yazıya dökülmüş veya çizilmiş bir taslak hukuki korumaya hak kazanır.
- Örnek: Bir roman fikri değil, yazıya dökülmüş ve tamamlanmış bir roman FSEK kapsamında koruma altına alınır.
3. Sahibinin Hususiyetini Taşıma (Özgünlük)
Eser, sahibinin kişisel ve özgün katkısını yansıtmalıdır. Özgünlük, eserin tamamen yeni ve yaratıcı bir ürün olmasını ifade eder.
- Açıklama: Daha önce var olan bir eserin kopyası özgün kabul edilmez. Ancak, eserin bireysel bir yorum veya katkı içeriyorsa, özgünlük taşıyabilir.
- Örnek: Bir sanatçının farklı bir perspektifle çizdiği ünlü bir tablonun yorumu özgün kabul edilebilir.
4. Hukuka ve Kamu Düzenine Uygunluk
Eser, genel ahlak kurallarına ve kamu düzenine aykırı olmamalıdır. Toplumda kabul edilemeyecek içeriklere sahip eserler hukuki korumadan yararlanamaz.
- Açıklama: Eserin konusu veya içeriği yasadışı bir faaliyet ya da genel ahlaka aykırı bir unsur içeriyorsa, korunmaz.
- Örnek: Irkçı, nefret söylemi içeren ya da şiddet propagandası yapan eserler FSEK kapsamında koruma altına alınmaz.
5. Kanunda Belirtilen Kategorilerden Birine Girmesi
Eser, FSEK’te belirtilen dört ana kategoriden birine girmelidir:
- Bilim ve Edebiyat Eserleri
- Müzik Eserleri
- Güzel Sanat Eserleri
- Sinema Eserleri
Eser, bu kategorilere giren bir yapıda olmalıdır; aksi halde FSEK korumasına tabi olmayabilir.
6. Fikir Sahibinin İradesiyle Ortaya Konulmuş Olma
Eser, yaratıcısının iradesiyle meydana getirilmiş olmalıdır. Zorla yaptırılan veya sahibinin rızası dışında oluşturulan bir ürün eser sayılmaz.
- Açıklama: Yaratıcı süreçte eserin ortaya çıkışı eser sahibinin özgür iradesine dayanmalıdır.
- Örnek: Bir sanatçının gönüllü olarak yaptığı bir tablo eser olarak kabul edilirken, birisine zorla yaptırılan çizimler eser olarak değerlendirilmeyebilir.
7. Ticari Amaç veya Kullanım Koşulu Aranmaması
FSEK kapsamında koruma için eserin ticari bir amaçla üretilmesi şart değildir. Eser, ister ticari amaçla ister hobi veya kişisel tatmin için meydana getirilmiş olsun, kanun kapsamında korunur.
- Örnek: Kişisel olarak yazılmış bir şiir veya beste, ticari bir hedefi olmasa da FSEK kapsamında korunur.
8. Kamuya Sunulma veya Sunulabilir Olma
Eserin, kamuya sunulmuş veya sunulabilir bir formda olması gereklidir. Bu, eserin toplum tarafından algılanabilir bir şekilde ifade edilmiş olmasını gerektirir.
- Örnek: Sanatçının atölyesinde sakladığı bir tablo da FSEK korumasına tabidir, çünkü kamuya sunulabilir niteliktedir.
Koruma Süresi
FSEK’e göre, bir eserin koruma süresi, eser sahibinin hayatı boyunca ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder. Bu süre sona erdiğinde eser kamuya mal olur ve herkes tarafından kullanılabilir hale gelir.
Sonuç
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre bir fikri ürünün eser olarak korunabilmesi için özgünlük, somutlaşma, hukuka uygunluk gibi şartları taşıması gerekir. Eser sahibi, bu koşulları yerine getirerek, eserinin manevi ve mali haklarını güvence altına alır. Bu düzenlemeler, yaratıcı çalışmaları koruma altına alarak, sanat, bilim ve kültür üretimini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Ayrıntılı bilgi almak için 0216 553 22 23 telefon üzerinden hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. İletişim bilgilerimiz için tıklayın.
