Tanınmış tasarım (well-known design), bir ürün veya tasarımın tescilli olmasa bile piyasada geniş çapta tanınmış olması nedeniyle fikri mülkiyet korumasına sahip olması anlamına gelir. Bu koruma, özellikle ticari teamüllerle oluşmuş ayırt ediciliği olan tasarımlar için geçerlidir.
Tanınmış tasarım kavramı genellikle haksız rekabet hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet yasaları çerçevesinde korunur.
Tanınmış Tasarımın Koruma Kaynakları
-
Haksız Rekabet Hükümleri
- Tasarım, tüketici nezdinde güçlü bir ayırt ediciliğe sahipse ve rakipler tarafından kopyalanması tüketiciyi yanıltıcı nitelikteyse, mahkemeler haksız rekabet kapsamında korunma sağlayabilir.
-
Telif Hakkı (Copyright) Koruması
- Sanatsal yönü baskın olan tasarımlar endüstriyel tasarım tescili olmadan da telif hakkı kapsamında korunabilir.
-
Marka Hakkı ile Koruma
- Tasarımın kendisi bir marka unsuru olarak algılanıyorsa (örneğin ürünün üç boyutlu şekli bir ticari marka olarak tescillenmişse), marka hukuku kapsamında da korunabilir.
-
Paris Sözleşmesi Kapsamında Tanınmışlık
- Tanınmış markalar gibi, bazı tasarımlar da global veya ulusal ölçekte bilinir hale gelmişse, özel bir koruma sağlanabilir.
Tanınmış Tasarım Kapsamına Giren Örnekler
1. Coca-Cola Şişesi (Kontur Şişe)
- Coca-Cola'nın efsanevi kıvrımlı şişesi, tescil edilmeden önce bile o kadar tanınmıştı ki, tasarım hakkı korunuyordu.
- Günümüzde üç boyutlu marka olarak da tescillidir.
2. Ferrari 250 GTO Otomobil Tasarımı
- Ferrari, 1962-1964 yılları arasında ürettiği Ferrari 250 GTO modelinin tasarımını tescil ettirmedi.
- Ancak mahkemeler, tasarımın "tarihsel ve sanatsal bir ikon" olduğunu belirterek, Ferrari'yi haksız rekabet hükümleri kapsamında korudu.
3. Apple’ın iPhone Tasarımları
- Apple, iPhone'un tasarımını genellikle tescil ettirir, ancak bazı tasarım unsurları zamanla tanınmış hale geldiği için otomatik olarak korunur.
- Örneğin, Apple’ın yuvarlatılmış köşeleri ve minimalist tasarım dili, rakipler tarafından birebir taklit edildiğinde haksız rekabet davalarına konu olmuştur.
4. Louis Vuitton’un Monogram Deseni
- Louis Vuitton’un "LV" monogram deseni, sadece tescilli bir marka değil, aynı zamanda tanınmış bir tasarımdır.
- Tescil edilmese bile bu desenin izinsiz kullanımı, tüketiciyi yanıltıcı olduğu gerekçesiyle engellenebilir.
5. Vespa Scooter Tasarımı
- Piaggio'nun ürettiği Vespa scooter tasarımı, klasikleşmiş bir siluete sahiptir.
- Birçok rakip, benzer tasarımlar üretmeye çalışsa da, mahkemeler genellikle Vespa’nın piyasada tanınmış bir tasarım statüsünde olduğunu ve haksız rekabet kapsamında korunması gerektiğini kabul etmiştir.
6. Lego Minifigürleri
- Lego’nun ikonik mini figürleri başlangıçta patent ve tasarım tescili ile korunuyordu, ancak süresi doldu.
- Ancak Lego, bu figürlerin ayırt edici tasarımını haksız rekabet hukuku ve tanınmış tasarım prensipleri ile korumaya devam etti.
Tanınmış Tasarım Olup Olmadığını Belirleyen Faktörler
Bir tasarımın tescilsiz olsa bile korunabilmesi için şu kriterlere sahip olması gerekir:
- Geniş Çapta Bilinirlik: Tasarım, genel halk veya ilgili sektörde çok iyi biliniyor olmalı.
- Ayırt Edici Olması: Tasarımın rakiplerden açıkça ayrılması gerekir.
- Özgünlük (Orijinallik): Taklit edilmesi durumunda, tüketicilerin orijinal tasarımla karıştırabileceği bir estetik yapıya sahip olmalı.
- Pazarda Süreklilik: Uzun yıllar boyunca aynı tasarımın ticari olarak kullanılması, tanınmışlık statüsünü güçlendirir.
- Mahkeme Kararları veya İlgili Mevzuat: Tasarımın daha önce mahkemeler tarafından korunmuş olması veya belirli bir sektörde kurumsal bir standart haline gelmesi tanınmışlık statüsünü artırır.
Tanınmış Tasarımın Hukuki ve Ticari Avantajları
Tescil Masrafı Olmadan Koruma:
Resmi tasarım tescili olmadan da korunabilir.
Hızlı Hukuki Müdahale:
Taklitçilerle mücadelede, marka veya tasarım tesciline ihtiyaç duymadan haksız rekabet davası açılabilir.
Uluslararası Koruma İmkanı:
Eğer tasarım Paris Sözleşmesi kapsamında tanınmışsa, başka ülkelerde de korunabilir.
Marka Değerini Koruma:
Tanınmış tasarımlar, tüketiciler için bir güven sembolü haline geldiğinden, firmanın marka değerini artırır ve uzun vadede güçlü bir ticari avantaj sağlar.
Tanınmış Tasarım, Tescil Olmadan da Korunabilir!
Eğer bir tasarım, uzun süre pazarda güçlü bir kimlik oluşturmuş ve tüketiciler tarafından tanınır hale gelmişse, tescilsiz bile olsa hukuki koruma altına alınabilir. Ancak bu süreç, her ülkenin fikri mülkiyet yasalarına ve mahkeme kararlarına bağlı olarak değişebilir.
Özetle:
Coca-Cola şişesi, iPhone tasarımı, Vespa scooter gibi birçok ikonik tasarım tanınmış tasarım olarak korunabilir.
Bu koruma haksız rekabet, telif hakkı veya ticari marka hukuku kapsamında sağlanabilir.
Tanınmış tasarımlar her zaman tescilli olmak zorunda değildir, ancak piyasa tanınırlığı ve tüketici algısı güçlü olmalıdır.
Sonuç olarak, eğer bir tasarım yeterince tanınmışsa, rakipler tarafından birebir taklit edilmesi durumunda hukuki koruma sağlanabilir!
Ayrıntılı bilgi almak için 0216 553 22 23 telefon üzerinden hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. İletişim bilgilerimiz için tıklayın.
