Endüstriyel tasarımlar, bir ürünün dış görünüşünü belirleyerek hem markanın kimliğini oluşturur hem de ticari başarısını etkiler. Ancak bu tasarımlar, genellikle karmaşık hak sahipliği meselelerine yol açabilir. Tasarımın kime ait olduğu, özellikle tasarımcılar ve işverenler arasındaki ilişkilerde belirleyici bir faktördür. Bu yazıda, endüstriyel tasarım haklarının kime ait olduğunu, hak sahipliğini nasıl yönetebileceğinizi ve bu konudaki anlaşmazlıkların nasıl önlenebileceğini örneklerle inceleyeceğiz.
Tasarımın Sahibi Kimdir?
Endüstriyel tasarımın hakları genellikle tasarımcıya aittir. Yani, bir tasarımı yaratan kişi, tasarımcı, tasarımın ilk sahibi olur. Ancak bazı özel durumlar bu genel kuralı değiştirebilir.
Örnek: Freelancer Tasarımcılar
Bir freelancer tasarımcı, bağımsız olarak bir ayakkabı markası için tasarım yaparsa, bu tasarımın hakları ona ait olacaktır. Ancak, tasarımı tamamladıktan sonra, marka ile yapılan anlaşma gereği tasarım hakları devredilebilir. Bu durumda tasarımcı, tasarımın haklarını sözleşme aracılığıyla markaya devredebilir.
İşyerinde Tasarım Geliştiren Çalışanların Durumu
Bir çalışanın, iş sözleşmesi kapsamında ve işyerinde görevli olduğu süre boyunca geliştirdiği tasarımın hakları genellikle işverene ait olur. Yani, eğer tasarımcı bir şirketin çalışanıysa ve tasarım şirketin faaliyetleri kapsamında geliştirilmişse, bu tasarım ve ilgili haklar otomatik olarak işverene geçer.
Örnek: Tasarımcılar ve Şirketler
Bir mobilya şirketinde çalışan bir tasarımcı, yeni bir oturma odası mobilyası tasarımı yaparsa, bu tasarımın hakları genellikle şirkete ait olur. Bu durumda, tasarımcı yalnızca tasarımı yapmış, ancak tasarımın sahibi şirket olmuştur. Bu tür durumlar, iş sözleşmelerinde açıkça belirtilmelidir.
Dışarıdan Tasarımcıyla Çalışıldığında Hak Sahipliği
Eğer bir şirket, dışarıdan bir tasarımcı ile sözleşmeli olarak çalışıyorsa, tasarımın hakları genellikle tasarımı sipariş eden şirkete ait olur. Burada, tasarımcı, tasarımı belirli bir amaçla üretmek için sözleşmeli olarak çalıştığı için tasarımın hakları, tasarımı sipariş eden kişi veya şirket tarafından sahiplenilir.
Örnek: Şirket ve Dış Tasarımcı
Bir teknoloji şirketi, dışarıdan bir tasarımcıya yeni bir cep telefonu kılıfı tasarımı yaptırabilir. Bu durumda tasarımcı, kılıfı yaratmış olsa da tasarımın hakları genellikle şirketin olacaktır. Tasarımcı, tasarımı şirket için geliştirdiği ve şirketin ticari yararına olduğu için tasarımın sahipliği şirkete geçer.
Sözleşmelerin Rolü: Sahiplik Anlaşmazlıklarının Önlenmesi
Birçok tasarım hakkı anlaşmazlığı, hak sahipliği konusunda belirsizliklerden kaynaklanır. Bu tür sorunların yaşanmaması için tasarımcı ile yapılan sözleşmede sahiplik hakları açıkça belirtilmelidir. Özellikle işveren ile tasarımcı arasında tasarımın kime ait olduğuna dair yazılı bir mutabakat bulunması önemlidir.
Örnek: Net Sözleşme Şartları
"Bir otomotiv şirketi, tasarımcıyla yaptığı sözleşmesinde, geliştirdiği yeni araç iç mekan tasarımının fikri mülkiyet haklarının (telif hakkı veya endüstriyel tasarım hakkı) şirkete devredileceğini açıkça belirtebilir. Eğer tasarımcı şirketin çalışanı değil de bağımsız bir yükleniciyse, bu hak devrinin yazılı olarak yapılması zorunludur. Ayrıca, tasarımın telif hakkı kapsamında otomatik olarak korunduğu veya endüstriyel tasarım tesciliyle korunabileceği de sözleşmede belirtilebilir.
Tasarımın Telif Hakkı ile Korunması
Tasarımcı, yaptığı tasarım üzerinde otomatik telif hakkına sahip olabilir. Bu, tasarımın yaratıcı bir eser olarak korunmasını sağlar. Ancak, tasarımcı ve işveren arasında hak sahipliği konusunda bir belirsizlik varsa, telif hakkı gibi yasal hakların korunması sözleşmeye dahil edilmelidir.
Örnek: Tasarımcı ve Telif Hakkı
Bir grafik tasarımcı, yeni bir logo tasarımı yaparak, bu logoyu bir şirkete satabilir. Ancak tasarımcı, bu logoyu telif hakkıyla korunmuş bir eser olarak sahiplenir. Tasarımcı, sözleşmede bu hakkın devrini de düzenleyebilir. Eğer sözleşme bu noktada net değilse, tasarımcı telif hakkını saklı tutabilir.
Sonuç: Sahiplik Konusunda Açıklık Sağlayın
Endüstriyel tasarımlar, hem tasarımcılar hem de şirketler için önemli fikri mülkiyet varlıklarıdır. Sahiplik konusunda belirsizlikleri önlemek ve hakları düzgün bir şekilde yönetmek için, tasarım başvurularının yapıldığı sözleşmelerin doğru ve açık bir şekilde düzenlenmesi gerekir. Tasarımın kime ait olduğunu baştan belirlemek, sonradan çıkabilecek anlaşmazlıkların önüne geçer ve taraflar arasındaki ilişkilerin sağlıklı bir şekilde sürmesini sağlar.
Tasarımın sahibi kim olursa olsun, bu hakların korunması, sadece yaratıcı süreç için değil, aynı zamanda ticari açıdan da kritik bir öneme sahiptir. Tasarımınızın haklarını koruyun ve fikri mülkiyetinizi doğru şekilde yönetin! Ayrıntılı bilgi almak için
0216 553 22 23 telefon üzerinden hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. İletişim bilgilerimiz için tıklayın.
